BAGYŞLA...
— Bägül, saňa näme boldy? Ýüzüň ak tam-la!. Ejizläp süňňi gowşan gyz ýüzüni galdyrdy. Onuň gözlerinden ýaş paýrap gaýtdy.
— Bägül beýdip örtemesene, aýt-da, eýgilikmi, beri?
Ýigit akja elýaglygyny çykaryp gyzyň gözýaşlaryny süpürdi.
— Başyňa döneýin, Bägülim, bolan zady menden gizleme, aýt, men nähili ýük ursaňam çekmäge taýyn. Diňe ýekeje zatdan çekinýän, ol-da senden jyda düşmekden.
Indi gyzyň galagoplygy ýigide geçdi. Ol durky bilen sorag alamatyna öwrülip, sorag üstüne sorag ýagdyrdy. Gyz olaryň ählisine iki sözde jogap berdi.
— Didar gelipdir.
— Näme, Didar gelipdir?!
Ýigit doňup galdy...
* * *
Ýene iki günden tutuljak toýa bütin oba çagyrylypdy. Jorasy Altyn Bägüliň toýda geýjek eşiklerini taýýarlaşmaga gelipdi. Gupbasyny gözläp sandygy açan gyz saralyp giden bukja gözi düşüp tisginip gitdi.
Ol gupbasyny Altyna uzatdy-da, üçburç haty açdy, okamady-da, onyň epinini bozman, öňküsi ýaly ýene gowja edip ýygnap goýdy. Gyzyň kalbyna ýazylan hat okamanda-da ony uzaklara alyp gitdi. Ýap-ýaňam jorasy bilen degşip – gülşüp oturan gyz birden pikire batdy.
„Bägülim! Saňa döneýin. Bolmanda üç-dört hatyma ýekeje jogap ýazaý. Men gyzyl oduň içinde bolup, wagt tapýan, sen tapaňokmy? Dek düýn eziz dostlarymyň birini ýerledik. Ynan, ýüregim sogrulandyr öýütdim. Ony ajala bermejek bolup, arkama alyp depämde şuwlaýan oklaryň aşagynda ýol-ýodasyz batgalykdan – batgalyga näçe ýol geçendir oý edýäň? Beýle pursatlarda maňa seniň ýekeje sözüň tenekär. Onuň maňa berip biljek güýjüni düşündirmäge söz tapamok. Kalbymdaky nurana ýyldyzym, Bägülim, bir gezek düýşümde bir nätanyş ýigit bilen egin deňleşip barýarmyşyň. Tas ýüregim ýarylypdy. „Bägül, Bägül dur, gitme!” diýip şeýle bir gygyrypdyryn, weli öz sesime özüm oýandym. Töweregimdäkileriň zähresi ýarylypdyr. Az-kem özümi dürsänimden soňra, bu ahwalatyň düýüşdigine begendim. Ýöne şol düýş hiç hakydamdan çykanok. Dogrymy aýtsam, ol düýşümi özümem halamadym.
Bägülim, ýadyňdamy ýaýdanyp-ýaýdanyp hoşlaşmaga baranym. Şonda seniň bolup durşuň gözümiň öňünden gidenok. Sen, gapyňyzdaky şatuda ýaplanypjyk duran ekeniň. Egniňde-de köneje keteniň. Telim ýuwlan soň ol näzijek bedeniňe, bir gysym biljagazyňa syrlaşyp dur. Şonda men özümiň suratçy bolmandygyma gynandym. Şaýlyja tahýaňdaky sümsüle bolsa goşalap örülen tämiz saçlaryň üstünden gaýdyp, Gün şöhlesine merjen däneleri deý lowurdaýar. Olaryň ýalkymy näzijek ýüzüňe düşüp, meni şeýle bir jadylady welin, ýol bermejegiňi bilsemem baraga-da seni bagryma basaýasym geldi, ýöne ejap etdim, zordan saklandym. Golaýlanymdan sen utanjyrap öýüňize girmäge hyýallandyň. Men bolsa başga-da bir bahana tapman, kakaňy soran boldum-da hoşlaşmaga gelenimi aýtdym. Sen şol bada yzyňa öwrüldiň-de, bir hili bolup jogap bermän göni ýüzüme seretdiň. Bägülim, mähir-muhapbetden püre-pür şol nazaryň bir agaryp, bir gyzaran näzijek ýüzüň tutuş süňňümi elendirip gözümiň öňünde hemişelik galdy. Şonda sen allaniçiksi bolup, demiň-demiňe ýetmän zordan:
— Sag-aman ýeňiş bilen dolanyp gel! – diýdiň.
Şonda men saňa garap: „garaşarmyň?” diýmäge gaýratym çatmady, dilim aýlanmady. Sebäbi men ynjydaryn oý etdim. Sen „Haçandan bäri ynamyňdan gaçyp ýörün” diýäýseň, durardym dilimi dişläp. Sen uzakdan kakaň garasyny görüp, akja eljagazyňy galgydyp, öýüňize girip gitdiň. Men bolsa duran ýerimde doňňara daşa öwrülip, ýüregim ýerinden gozganandyr oý etdim. Kakaň meni Betdi gyrpanyň ogludyr oý etdi. Menem dälem diýmedim-de beren soraglaryna gysgajyk jogap berip, geçegçidigimi duýduryp, öýe girmän zordan sypdym. Wah, näler girjek-le, ýöne senden çekindim”.
Didaryň frontdan ýollan haçan eýýamky hatyny täzeden okan ýaly, gyz özem duýman uludan demini aldy.
— Bägül, birden bir ýerden Didar çykaýsa nädersiň?
— Maňa beýle kyn sorag bermesene, joram. Wah, geljek bolsa ýaramaz habar gelensoňam men oňa bäş ýyl garaşdym. Tas däliräpdim. Nirä ýöresem, Didar alnymda şol ýylgyrdy durdy. Sesem gulagyma geldi. Ne öýe, ne dünýä sygdym. Gelmejegini bilsemem umytly gezdim.
Bägül jorasyna çyny bilen içini dökdi: „Altyn jan, bir zat aýtsam sen meni ýazgarma! Geňem görme! „Gözden giden, ýürekdenem gider” diýseler ynanamokdym. Ölüp-öçüp barmasamam, dogrymy aýtsam, Döwran bilen ysnyşaýypdyryn. Didardan soň kimdir biri garaňky dünýämi ýagtyldar öýdüp, hyýalyma-da getiremokdym.
— Döwran, ysnyşmaz ýaly ýigit däl-dä? Onuň tarypyny Jerene etdirseň. Döwran welin oňa barmysyňam diýenok.
— Maňa welin ýazgynlyk bermedi. Ne ýüzüni alanymy bildi, ne-de kowanymy. Soňabaka edýän gödek hereketlerim üçin oňa duýdurman, öz-özümi ýazgardym. Onsoňam bilýäň-ä, Altyn, durmuşam agyr labyryny üstüme atdy. Söýenere ejemden başga hossarym galmady. Olam ýarawsyz?
Gürrüň bermände-de Altyn Bägüliň kakasynyňam, doganynyňam urşa gidip dolanyp gelmändigini bilýärdi. Gelnejesiniňem çagalaryny döküp gidenine eýýäm ep-esli mahal bolup barýardy.
— Düýn ir bilen ulugyz halyma başlygyň ýanyna girdim — diýip, Bägül gürrüňini dowam etdi.— Ol az-kem kömek bermäge söz berdi. Begendim, ýöne birküç günden. „Oňa çenli biz gum ýalalymy?” diýip içimi gepletdim. Nätjek-dä, kömege mätäç diňe menmi? Döwranam şol ýerde eken. Ol yzymdan gygyrdy.
Men aýak çekdim.
—Darykma, Bägül, mert bol.
Men şeýle bir namys etdim, tas aglapdym. Başymam galdyrmadym-da, öz ýoluma gitdim. Ol salym geçmän, yzym bilen öýe geldi. Azajyk un bilen mäş getiripdir.
— Bulary nireden aldyň? – diýdim. Men olaryňam gün-mydarasynyň biziňkiden üýtgeşik däldigini bilýärdim. Ol ýüzüme seretdi:
— Nirden aldyň diýip ogra-diýilýändir. Sklatçam bolsam, ne iliň, ne-de döwletiň zadynyň gylyny gymyldatýandyr, kese çöpüni galdyrýandyr oý etseň ýalňyşarsyň. Men halal süýt emdim. Dogrymy aýtsam, kakamyň sowgat beren sagadyny satyp, ýaryny size getirdim. Eger ynansaň, adamlara hem size iňňe ýaly ýagşylyk edip bilsem, özüm aç oturmaga taýyn. Düýn joralaryň ýanynda ýüzümi aldyň. Saňa göwne deger ýaly zat diýmedim-ä. Bu häsiýetiňden el çek. Men seni beýle tanamok. Gödeklik ýagşy gylyk däl. Ony ile-de, maňa-da etme. Göwün çüýşedir, döwülse, seýikläp bolmaz. Meni halabam bilersiň halamanam. Onuň üçin seni ýazgaramok. Men welin seni halaman bilemok - diýdi. Onuň getiren zatlaryny alyp galmajak boldum. Juda gaty gördi. Hoşlaşman ýüzüni sallap çykyp gitdi.
Iki jora soňam biri-birine içini döküp esli oturdylar.
Bägüliň Altyny ugradyp içerik girenem şoldy welin, aňyrdan jigisi ylgap geldi. Onuň demi – demine ýetenok.
Allançigisi bolan Bägül aýtjak sözlerini aýdyp bilmän, sakawlap duran jigisini gyssady:
— Saňa näme boldy? It kowaladymy? Düşündir hany, nämä sakawlaýaň?
— Didar kakam gelipdir.
— Haýsy Didar kakaň? Kim aýdýar ony?
Tisginip giden gyz sorag berse berdi welin, haýsy Didar kakasynyň gelendigini onuň ýüregi şol bada syzdy.
Gyzyň kellesi güwledi-de bütin bedeni goram – gowşak bolup ýykylman, zordan saklandy. Gyz hamala diýersiň Didar diýilýän içerik kürsäp giräýjek ýaly gapa seretdi.
— Eý, Alla jan, nämeler bolup ýör? Nälet bolsun saňa ganym uruş, nälet.
Aýaklary saňňyldap, özüne erk edip bilmedik Bägül duran ýerinde aşak oturdy.
Agyr durmuş, agyr ýyllar, soňsuz aýraçylyk, gyzy buza döndüräýdimikä?
— Iki oduň arasynda, goýma meni, Allam! – diýip, gyz ýuwaşja nalady.
Gyz ýedi ýyllap ýigide garaşdy. Soňy gelmeýän arzuwlar, umytlar bilen ýola seredip ýörmekden halys lejikdi. Ilki-ilki boýnuna almady. Emma soňabaka arzuwlaram gyzdan daşlaşdy, ony güýmemekden ejiz geldi. Bir wagtlar erkini elinden alan ýigidiň keşbi gitdigiçe salgyma öwrülip alyslarda galdy.
Gyz aşak bakyp düşegi dyrmap oturşyna uludan dem alyp, özbaşyna gürledi.
— Menem bir goç ýigidiň saýasynda penalamalydym-a, Alla jan! Döwran, bu habary eşitse näder? Otly köýnek geýmezmi? Ýigidiň hemişe gaýtalaýan sözi onuň hakydasyna geldi: „Bägül, wagtal-wagtal kelläme gelýän bolgusyz pikirlerden saplanyp bilemok. Göwnüme kimdir biri seni elimden alaýjak ýaly”.
Men bir zady bilýän, indi sen bu meseläniň çözgüdini özüme goýarsyň, Döwran. Wah, men ony nädip çözerin, güýjüm ýetermi? Sen akyl-la, men maslahata mätäç. Iki daşyň arasynda galdym. Meň ornumda bolmak hiç bir ynsana miýesser etmesin. Kyn boldy maňa Döwran kyn, oba toýa çagyryldy. Birden ol gapydan giräýse... Lebzimi ýuwdyp, ýüz öwüreýinmi? Beýtsem, wyždanym meni gemirmezmi, Döwran? Wyždanymyň jezasyny çekmäge mende indi hal galdymy. Gelmese näme. Saçymy sallap olara özüm baraýynmy. Beýtsem, il geňlemezmi? Eşidendir, ýogsa ol daňsaň durarmydy bumada, gelerdi.
Gyzyň ejesini daýysy birki günlük obalaryna alyp gidipdi. Öýde jigilerinden başga sala salmaga-da adam ýokdy.
Alla jan! –diýip, gyz hamana diýersiň Taňry depesinden seredip duran ýaly, ýokaryk garady. — Men-ä halys kelebimiň ujuny ýitirdim, duýgym bir tarapa, ynsabym başga tarapa itekleýär. Özüňden medet.
Gyzyň şol bükgüldäp oturşy. Ýigit weli gara bermeýärdi. Belki özüni eltjek bolýandyr. „Owarram, ýazykly men. Özüm baraýyn. Näme bolsa kysmatdakyny görübererin”.
Gyz ýerinden galdy. Başy aýlanyp, ýykylman zordan saklandy. Ahyrda ol ýola çykdy. Birdenem onuň gözi goňşularynyň ogly bilen olaryň deňinde gürleşip duran Döwrana düşdi. Döwranam gyzy gördi. Gördi-de, garşydaşy bilen hoşlaşyp, gyza tarap ýöneldi. Ine, Didar bilen bagly habary gyz ýigide şu ýerde aýtdy. Aýtdy-da doňup galan ýigidi öz duýgulary bilen ýoluň ugrunda galdyryp, gözýaşlaryny mazaly süpürip özi goňşularyna girdi.
Altyn bu habary eşitmän eken. Bägül onyň bir zat diýerinden gorkup gepletmän, gyssady. Didarlara göz aýdyňa gitdiler. Altynlardan çykanlarynda Döwran giden eken. Altyn eňegine jan dakylan ýaly sakyrdaýardy. Bägül bolsa onuň gürrüňleriniň ondan birinem diňlänokdy. Öz pikirleri bilen gümrady. „Gelmediň-dä, ýoluňa garadaýdyň-da, şonda-da geljegiňi bilsem... Ol juda galagop halda, bükgüldäp zordan ädimläp barýardy. Aý bolýa-da, henizem bir pille. Men-ä çözdüm-le welin, indi seniň bir wagtlar kalbymy ýakyp ýandyran duýgymyň sönen oduny köredip, Döwrany kalbymdan çykarmaga, güýjüň ýetermikä, Didar? Ýetmese üçümize-de kyn bolar, kyn. Bilmedim-dä!
Gyz birden aýak çekdi:
„Sen nirä barýaň?! Kalbynyň bir ýerinden çykan bu hökümli ses gyzy tog uran ýaly togtatdy. — Ideldiňmi? „Saçyňy sallap nä ýüzüňe geldiň, biwepa” diýäýse. Ýok, ýok. Ol beýle zat diýmez. Alla jan, maňa beýle elhenç jezany berip namysa goýmaweri. Gideýinmi, gitmäýinmi? Kalbyma sal.
— Näme boldy gyz, duruberdiň-le – diýip, Altyn hiç zada düşünmän Bägüli gyssady. Gyz bir haýukdan soň dillendi.
— Men gitmäýin-le, Altyn. Görme – görşe özem geler-le.
Gyz yzyna dolandy. Ol öýlerine gelse, ejesi bar eken. Ejesi Didaryň gelenini eşidipdir. Ol entek – entekler geçip gidibermeýän agyr durmuşynyň ýeke – täk diregi Bägül ýüzüni sallap jaýa girende, hemme zada düşündi. Gyýyldy. Ýöne gyzynyň özi dillenýänçä, eýlesine – beýlesine geçip, özlerine düýbinden dahylsyz zatlary gürrüň berdi. Obadan getiren içi zatly düwünçegini onuň öňünde goýdy.
— Alaçany saňa iberdiler gyzym, diýip begenip aýtdy. Diňe şondan soň, ýadyna düşüp, gyz pukaraja daýysynyň gün – mydarasyny soraşdyrdy. Ahyrda hiç wagt özünden syr gizlemedik balasy ýüregini açansoň, ejesi ony köşeşdirmäge çalyşdy.
— Oda –köze düşüp özüňi horlap ýörme, balam. Mert bol. Bilmeýän bolsaň şuny bilip goý, türkmençilikde toý sähedi bellenen soň, ol bozulsa, oňlanýan däldir. Didar namysjaň ýigit ahyryn.
Medeniýet öýünden uly obany ýaňlandyryp sazyň sesi gelýärdi. Obaň ýüzi şol tarapady.
Ýeňiş gününiň toýuny ikinji gezek toýlaýardylar. Gyz saza diň salyp içini gepletdi: „Bir arzuwyňa ýetdiň, Didar. Ýeňiş bilen dolanyp geldiň. Gutly bolsun baýramyň, meni bolsa, bagyşla...
Şirinjemal GELDIÝEWA.
0
