1841-nji ýyl, Lermontow dueliň öň ýanynda

Muny ýazan Ezizowyñ öz ykbalynyñ hem bir ok bilen tamam bolşuny ýatlap ýüregim gyýyldy.

Takyk aýtmaly bolsa, G.Ezizowa bir ýa iki ok degmedik. Bu hadysa gaty pajygaly bolan.

esger awtomadyny boşadypdyr.

il içinde gep-gürrüň hem kän. Gurnalypdyr diýýän-de bar.

Doly tassyklanmadyk, gümürtik gürrüñlerden başga hiç hili maglumat ýok. Emma kast edilme wersiýasy hakykatdanam myş-myş hökmünde ýaýrap-myş.

Şahsy pikirim: Gurbannazar Eziz ýaly genial adamdan elbetde heder eden bolmaklary gaty mümkin.

Gumly gelneje, şahyryñ hem gyzgyn gülläniñ pidasy bolandygyny aýtjak bolupdyr, meñ düşünişimçe. Ha ol bir gülle, ha iki... tapawudy näme.
(Şeýle alanda welin, şahyryñ bu goşgusyndan çen tutup, onuñam özüniñ okdan öljegini öñünden bilipdir diýip, ýok ýerden baglanyşyk gurjak bolmagyñ hiç bir jähtden manysy ýok).
Harby bölümini birugsat taşlap gaýdan gaçgak esger yzyndan kowgy gelýändir öýdüp, awtomatyny soñky güllesine çenli boşadypdyr. Bolany.
Onsoñam o taýda başga-da wepat bolanlar bar ahyryn. Şübhelenere hiç bir babatda esas ýok. Hem näme sebäpli, kime şübhelenmeli?
Şahyrdan heder edilendigine-de ynanyp baramok. Sebäbi onuñ näzik poeziýasynda döwrüñ wawwaly meselelerini, ahlak problemalaryny we gaýry başyna gowga getirip biljek jedelli pikirleri gozgaýan ýeke setirem ýok. Onuñ ajaýyp poeziýasy durmuşyñ diñe oñyn tarapyny yzarlaýar. Älem-jahana, durmuşa pozitiw göz bilen garaýar, gözelligi wasp edýär. Elbetde, onuñ türkmen poeziýasyna getiren rewolýusion öwrülişiklerinden "heder" eden, has dogrusy bahylçylyk duýgusy bilen garanlaram ýa-da onuñ täzelikçi goşgularyny tankyt edenlerem bolandyr. Şol wagtyñ döwürleýin metbugatyny yzarlap, şahyryñ döredijiligine edilen tankydy çykyşlary okañda-da munuñ şeýledigine göz ýetirip bolýar.
Gurbannazar şahyr gowy şahyr, ussat şahyr, türkmen poeziýasynyñ täze eýýamynyñ başyny başlan şahyr. Emma ol genial şahyr däl, genial adam hem däl.
Heder etmegem başga zat bolýar. Beýle diýmäliñ.

* * *

Bu garaşylmadyk hadysanyñ "gurnalanlygy" hakdaky gep-gürrüñler barada aýdar bolsak.
Biderek gürrüñler... Şahyry ýakyndan tanaýanlaryñ içinde muña güwä geçip biljek ýeke adam ýok. Şahyryñ käbir garyndaşlaryndanam bu barada gyzyklanyp gördüm. Gynansak-da, muny soran adamym başga bir garyndaşynyñ bu myş-myşa çyny bilen ynanýandygyny aýtdy. Oña-da dogry düşünýän, Gurbannazar ýaly şahyryñ ýitgisini hiç içine siñdirip bilmeýän bolarly. A biz ýalylara näme? Bilip-bilmän, hiç hili salgylanara ynamly çeşmämiz bolmazdan şeýle gümürtik we betgümanlyk döredýän gep-gürrüñleriñ bardygyny aýtsagam, "gurnalypdyr" diýýänleñ ýalanyny belli bir derejede gaýtaladygymyz bolar.
Görýäñizmi, myş-myşyñ berýän zyýanyny. Negözel goşgy we onuñ çeperçiligi barada, goşguda gozgalýan pikirler we edilýän çagyryşlar, XIX asyr Russiýasynyñ syýasy we edebi atmosferasy, Pugaçýow, Razin, Benkendorf, Martynow, Dantes kim, Maşuk dagy nirede, nämüçin şahyryñ öz önüp-ösen ýerinde däl-de alys Kawkazdaky Maşuk dagynda, şahyr ol ýerlere nädip düşüpdir we onuñ duel (ikiçäk atyşyk) bilen gutaran pajygaly ölümi... barada soragly pikirleri, jogaplary aýdan bolmady, gürrüñ Ezizowly hadysanyñ "gurnalanlygyna" syrykdy duruberdi.
Biziñ bolşumyz hemişe şeýle-dä...
"Men näme diýýän, dutarym näme diýýär..." diýleni.

Dogry, sen mamla, Haweran gardaş!

Magşuk dagy Kislowodakiniñ golaýyndamyka ýa Nalçik tarapda bilemok. Lermontov pahyr ol taraplara sürgün edilýär, şol ýerde hem "Aşyk Garyp", "Mysiry" ýaly belli poemalaryny, "Biziñ döwrümiziñ gahrymany" romanyny ýazýar.
Hä ýene bir zat; edil sürgüne ugramazyndan ozal şol döwrüñ döwrebap aýallarynyñ biriniñ salonynda "Tuçi" goşgusyny penjireden garap durşuna ekpromt ýazýar. Özem daktil ölçeginde, örän seýrek, ýazmasy kyn formada bada-bat ýazylan setirler rus poeziýasynyñ bütin dowamynda nusga bolup gelýär.

Myş-myş meselesinde Haweran bilen 100%100 ylalaşýan.